logowanie

Liczebniki

Każda liczba naturalna to pewien ciąg cyfr, jeśli jest to niedługi ciąg, wystarczy na niego spojrzeć, aby skojarzyć z nim liczbę i podać jej nazwę. Umiemy rozpoznawać tak zapisane nieduże liczby naturalne bardzo szybko, spoglądając na ciąg cyfr 15, widzimy liczbę, którą nazywamy piętnaście. Podobnie reagujemy na inne nieduże liczby. Wszystkie liczby naturalne, którymi posługujemy się na co dzień, możemy nazwać, a służą nam do tego liczebniki. W przypadku niewielkich liczb dosyć sprawnie przychodzi nam ich nazywanie, dla liczb nieco większych, potrzeba trochę większej uwagi i koncentracji. Dla liczb bardzo dużych nie ma praktycznej potrzeby ich nazywania. Można oczywiście utworzyć nowe liczebniki główne dla bardzo dużych liczb, będących potęgami liczby $10$, ale będą one używane bardzo rzadko lub wcale.

Liczebniki tworzone są w różnych językach według różnych reguł. Wśród liczebników wyróżniamy liczebniki proste oraz liczebniki złożone. Zazwyczaj liczebnikami prostymi w danym systemie są wszystkie liczby mniejsze od bazy. W przypadku systemu dziesiętnego są to liczebniki mniejsze od $10$, sama baza oraz jej potęgi. Liczebnikami prostymi w języku polskim są np. zero, jeden, dwa, osiem, dziesięć, sto, tysiąc, miliard, itp. Liczebniki złożone możemy podzielić na multiplikatywne, addytywne i mieszane.
Pierwsze z nich powstają z mnożnej i mnożnika, które zapisujemy łącznie, np.: $20$ - dwadzieścia, $500$ - pięćset.
Liczebniki addytywne powstają przez łączenie liczebników prostych, np.: $102$ - sto dwa, $1006$ - tysiąc sześć.
Liczebniki mieszane to połączenie liczebników wyżej przedstawionych rodzajów, np.: $2208$ - dwa tysiące dwieście osiem.

W języku polskim, w liczebnikach addytywnych z reguły składnik większy poprzedza mniejszy i nie występuję żaden łącznik. Wyjątkiem od tej reguły są liczebniki od $11$ do $19$, w których składnik mniejszy poprzedza większy ście oraz występuje łącznik na. W liczebnikach multiplikatywnych mnożna poprzedza mnożnik, które łączymy w jeden wyraz.

Przy tworzeniu mnożników będących potęgami $10$ wyróżniamy ich kilka postaci:
dziesięć, -dzieścia, -dzieści, -dziesiąt
sto, -ście, -sta, -set
tysiąc, tysiące, tysięcy
milion, miliony, milionów
miliard, miliardy, miliardów

Począwszy od miliona wyróżniamy liczebniki wielkie: bilion, trylion, kwadrylion, kwintylion, sekstylion, septylion, oktylion, nonilion, decylion. Ich nazwy pochodzą od liczebników łacińskich, a każdy kolejny wyraża liczbę, która jest milion razy większa od poprzedniej. Między nimi znajdują się liczebniki pośrednie: miliard, biliard, tryliard, itd., które są większe od swoich poprzedników tysiąc razy.

© 2023 math.edu.pl      kontakt